kafa içindeki
yerleşimi
Farklı Açıdan
Beyin
Merkezi Sinir
Sistemi (MSS)
CEREBRUM: His, irade,
hafıza, düşünce, zeka gibi fonksiyonlardan sorumludur. Altı tabakadan
oluşmuştur ve her biri ayrı hücreden oluşmuştur. Piramidal hücreler çok
önemlidir. İki hemisferden oluşur. Her bir hemisferde frontal, parietal,
occipital, temporal loblar bulunur. Sağ el, sol hemisfer tarafından
kontrol edilir. Lisan ile ilgili özellikler sol hemisferde bulunur.
Ak Madde:
Miyelinden dolayı aksonlar beyaz görülür. İki hemisfer corpus callosum
denilen iri sinir lifi ile birleşir. Akson demetine MSS’de tractus
denir.
Beyin (Sapı) Kökü:
Omuriligi beyine bağlar. Kalp hızı ve kan basıncı gibi CV sistemin kontrolu,
sindirim (GI)ve solunumun kontrolundan sorumludur. Vücüdun tamamının dönmesi
gibi stereotip hareketlerin kontrolu. Dengenin kontrolu. Göz hareketlerinin
kontrolu. Hayatî (vital) fonksiyonları kontrol eder. Uyku ve uyanıklık halini
düzenler.
Orta beyin
(mesencephalon): Beyin sapından cerebral hemisferlere sinir yollarını
taşır. İşitme ve görme refleks merkezleri buradadır.
Pons: Orta
beyinin altında, medulla oblongata’nın anterior ucunda transvers sinir lifleri.
Köprüye benzer. Medulla oblongata ile beyin hemisferlerini birleştirir. Solunum
kontroluna katkıda bulunur. Apnöstik ve pnömotaksik merkez buradadır. Yüzeysel
lifler cerebellum’a bağlanır. Motor ve sensorik (duysal) derin lifler medulla
oblongata’dan pons üzerinden orta beyine gider.
Medulla oblongata:
Yaklaşık 3 cm ,
pons ve omurilik arasında traktlar omurilik ile beyin arasında komünikasyonu
sağlar. Vital merkezler: kan damarlarının otonomik inervasyonu için vazomotor
merkez; kalbin otonomik sinir kontrolunu sağlayan kardiyak kontrol merkezi;
pons ile birlikte solunumu kontrol eden solunum merkezi. Omurilik ile beyin
arası haberleşme alanıdır. Kalp hızı, solunum ve diğer öksürük, yutma, kusma
gibi refleksleri kontrol eder.
Medulla spinalis
(omurilik): Merkezi gri madde ile doludur. H şeklinde iki dorsal boynuz
var. 2 Ventral boynuz var. Çevresi ak madde (inen ve çıkan sinir traktları) ile
çevrili. Fonksiyonları: Gövde ve ekstremite kaslarını kontrol eden refleks
merkezi olmak; Refleks merkezleri ile beyin arasında bağlantı sağlamak.
Retiküler
Formasyon: Tahrip edilirse kişi komaya girer; dış dünyadan habersiz hale
gelir. Biliçaltı bir çok koordine hareketlerin yapılmasında ve bütün sinir
sisteminin ve vücudun uyanık tutulmasında görevli. Beyin sapında yer alır.
Anestezik maddeler, uyku verici ilaçlar buradaki sinirlerin iletimini inhibe
eder. Nükleus ve sinir liflerinin medulla, pons, orta beyin, thalamus ve
hipotalamus içindeki kompleks bir ağdır. Buradan çıkan sinirler corteks
cerebri’ye gider ve sensorik bilgileri taşır; idrak edilmeyen bir çok hareketin
koordinasyonunu sağlar.
Cerebellum:
Beynin ikinci büyük yapısı. Dış kısmı gri madde, içi ak madde taşır.
Cerebellumdan gelen lifler kırmızı çekirdekten geçip thalamus’a gider, sonra
corteks cerebri motor alanlara ulaşır. Diger lifler (tractus) cerebellumu,
pons, medulla oblongata ve omurilik ile birleştirir. Cerebellum, eklem, tendon
ve kas reseptörlerindeki propioreseptörlerden gelen sinyalleri alır ve corteks
cerebri motor alanları ile bazal nüklei’nin işbirliği ile haraketleri
koordine eder. Özellikle koşma, daktilo ile yazı yazma, piyano çalma,
konuşma gibi hızlı kas aktivitelerinde hayati rol oynar. Motor aktivitelerin
sırasını belirler. Motor öğrenme için gereklidir. Hareket sırasında değişik
eklemlerin koordinasyonunu, denge (vestibular organdan uyarılar alır) ve
pozisyonu (postür) sağlar. Ağıza çatal götürmek veya buruna el ile ellemek gibi
ek-kol hareketlerinin doğru zamanlaması için de gereklidir. Cebinize değerek
anahtarları bulmak da cerebellumun başardığı işlerdendir. Bütün işleri corteks
cerebri kontrolu altında gerçekleştirir. Özellikle purkinje, sepet ve granül
hücreleri vardır. Hem c. Cerebri hem de thalamus ile bağlantılıdır. Korteksin
yarattığı hareketleri inhibe ya da stimüle edebilir.
Bazal ganglia:
Yardımcı motor sistemdir. Corteks cerebri’ye giren ve çıkan sinyal yollarıdır.
Kuşlarda çok gelişöiştir. Her bir cerebral hemisferdeki derin yerleşmiş dört
gri madde kütlesidir. Kaudat nükleus, lentiform nükleus, amigdala, claustrum.
Limbik Sistem
Hipotalamus,
hippokampus ve amigdala gibi yapılardan oluşan beyinin korteks altındaki
yapılarıdır. Özellikle duygular ve motivasyonla ilgilidir. Davranışın kontrolu.
Hayatta kalma içgüdüleri, dürtüler ve duyguların ifadesinde çok önemlidir.
Halet-i ruhiyenin dış davranışlara etkilerine aracılık eder. Vücudun iç
dengesini düzenler. İç şartları sabit tutar: vücut sıcaklığı, vücut sıvılarının
ozmolaritesi, yeme-içme dürtüleri; vücut ağırlığının kontrolu. Bu bölgeye aynı
zamanda “memeli beyni” de denilir çünkü ilk defa memeli hayvanlarda
görülmüştür.
Amygdala: Her
cerebral hemisferdeki dört bazal gangliyondan biridir. Limbik sistemin
parçasıdır. Bademe benzeyen gri madde gövdesi olduğundan bu ismi almıştır.
Zedelenirse hayvan yenebilir ve yenemez şeyleri ayırt edemez.
Forniks:
Corpus callosumun altında yerleşik, sinir lifleri grubudur. Hippokampusun
beynin diğer bölgeleri ile entegrasyınunu sağlar. Limbik sistem içindeki
bilgileri ileten sinir lifleri yoludur.
Corpus callosum:
Sağ ve sol hemisferleri birleştirir. Limbik sistemin parçası değildir ancak
onun tam üzerinde yerleşiktir. Kalın bir sinir lifleri demetidir.
Thalamus
Diencephalon’un en
büyük alt bölümüdür. Üçüncü ventrikülün sağ ve solunda yer almıştır. Vücudun
dışında neler olduğunu beynin bilmesini sağlar. Koku hariç, cerebruma giden
bütün sensorik (duyusal- göz ve kulak) bilgilerin geçiş (gidiş ve geliş)
bölgesidir. Uyanıklık halini ve uyarı olduğunda uykudan uyanışı düzenler.
Koroid pleksus:
Serebrospinal sıvı (CSF) burada oluşur. Epifiz (pineal bez) burada
yerleşiktir. Melatonin salar. Üremenin endokrin kontrolunda görevlidir.
Hipothalamus:
Thalamus’un altında yerleşiktir. Açlık ve susuzluk için nörül bölgeleri taşır.
Vücut sıcaklığı ve hipofizden hormon salgısını düzenler. Ayrıca uykunun
düzenlenmesi, uyanıklık, cinsel arzu ve performans; kızgınlık, korku, ağrı ve
zevk gibi hisler buradan kontrol edilir. Medulla oblongata ve limbik sistemle
birlikte çalışır.
Hippokampus:
Beyinin her bir lateral boynuzunun tabanına uzanan gri maddeden oluşan
(ventrikül yüzeyi tarafında ak madde) hafızanın oluşumu, depolanması ve
işlenmesinden sorumlu limbik sistem kısmı.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder